نوسازی، تحریم و تاویل/نصر حامد ابوزید/ محسن آرمین /نشر نی

ترجمه: نوسازی به سبک نومعتزله

 
  • نوسازی، تحریم و تاویل
  • نصر حامد ابوزید
  • ترجمه محسن آرمین
  • نشر نی/ 20000 تومان
 
نوسازی نیازی همیشگی و روند اجتماعی و سیاسی و فرهنگی است. در غیاب آن زندگی از حرکت باز می ایستد و شادابی و پویایی خود را از دست می دهد و فرهنگ به مرگ و زوال می گراید. نوسازی با آرزو و خواسته شخصی این یا آن متفکر شکل نمی گیرد بلکه زمینه های تاریخی- اجتماعی، سیاسی و فکری خاص خود را دارد. آن گاه که بحران تمامی عرصه های حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را فرا می گیرد و خود را در اندیشه و نشاط علمی باز می تاباند، نوسازی به یک ضرورت بدل می شود.
 
 معرفی کتاب: از افلاطونیان تا «اطلس ایران قبل از اسلام»

ما اکنون دیرزمانی است که در بحران زیست می کنیم، بحرانی که با ضعف مقاومت جامعه به نوعی رکود بدل شده و تنها چیزی که باقی مانده بازگویی دستاوردها و توفیقات گذشتگان است. کتاب «نوسازی، تحریم و تاویل» مجموعه چهار مقاله مرحوم نصر حامد ابوزید و آخرین اثر منتشر شده این متفکر پرآوازه مصری است. این مقالات به رغم این که در زمان های مختلف و به مناسبت های گوناگون تحریر شده اند، به نحوی مستقیم و غیرمستقیم به موضوع بازسازی گفتمان دینی مربوط هستند.

در فصل اول کتاب ابوزید به تشریح اولین پاره از سه گانه نوآوری، تحریم و تاویل، یعنی نوآوری می پردازد. عنوان فصل، پرسش از چرایی لزوم نوسازی گفتار دینی است. ابوزید از بحران رکود و انحطاط و رنج های ملت های عرب، از جمله سینه سپر کردن فلسطینی ها برابر نظام تحمیلگر یهودی، وجود بحرانی عام را نتیجه می گیرد که تغییر و تکان را لاجرم می کند.

ابوزید واپس گرایی و جمود اندیشه را لایه زیرین و ریشه پریشانی و رکود ملت های عربی می داند و نوآوری و تحول معرفتی را کلید گشایش آن. یعنی برای اثبات توقف فکری و اندیشگی ملت های عرب مسلمان، اوضاع بیرونی نامساعدشان را برای شهادت این امر کافی می داند.

در ادامه ابوزید، سد مقاوم و بازدارنده این نوآوری را روحانیت دینی ای می داند که به علت پنداشت انحصار اندیشه دینی؛ در برابر آرای نوپدید و نوآوری های فکری مقاومت می کند و در این کارزار با سلام تکفیر و تحریم، تلاش های نوآورانه را به تسلیم و بازگشت وا می دارد.

ابوزید این مقاومت تکفیرپوش که گهگاه در همنوایی با قدرت سیاسی است را نقد جدی می کند. شاهد مثال تاریخی اش، سرکوب طرفداران نظریه قدیم بودن قرآن و تحمیل نظریه خلق قرآن (محنت) در دوران خلافت عباسیان است. سرکوبی که از نظر او آمیخته با نظر ارباب قدرت و همنوایی با محافظه کاری های ایدئولوژیک ناشی از آن است که هیچ نسبتی با خلاقیت و حقیقت جویی ندارد.


ابوزید در ادامه باز به تاکیدش بر تاویل به عنوان تجلی اندیشه ورزی باز می گردد و دلایل هراس و رد تاویل های معاصرین را رد می کند. در فصل دوم، ابوزید با صراحت بیشتر به مصاف گفتار تحریم می رود. او در برابر سپاه تحریم و تکفیر، بیرق هنر را می افرازد و هنر را تجلی و بالاترین تحقق آزادی ای می داند که رویاروی مستقیم گفتار تحریمی است. تحریم هنر را جلوه هراس از آزادی می داند و بر این عقیده می شورد که چرا هر وقت سخن از آزادی به میان می آید، بیشتر از ضابطه ها و مرزها سخن گفته می شود. فصل سوم، ابوزید به سراغ سومین پاره از نام کتاب، یعنی «تاویل» می رود. تبیین و تاکید بر تاویل، جان مایه بسیاری از نوشته ها و گفتارهای ابوزید بوده است.